[Cánh diều] Trắc nghiệm KHTN 9 bài 42: Giới thiệu về tiến hóa, chọn lọc nhân tạo và chọn lọc tự nhiên

Phiêu lưu sinh thái (genetic drift) là sự thay đổi ngẫu nhiên tần số alen trong quần thể do kích thước quần thể nhỏ hoặc do sự sống sót không ngẫu nhiên của một số cá thể. Hiện tượng này làm nghèo vốn gen, giảm sự đa dạng di truyền và có thể dẫn đến sự cố định hoặc mất hẳn một alen. Đột biến làm tăng biến dị, di - nhập gen có thể làm tăng hoặc giảm đa dạng tùy trường hợp, giao phối không ngẫu nhiên không làm thay đổi tần số alen.Kết luận Phiêu lưu sinh thái.

Chọn lọc nhân tạo là quá trình con người chủ động lựa chọn và cho lai các cá thể có những đặc điểm mong muốn để tạo ra các giống vật nuôi, cây trồng mới. Việc lai tạo giống lúa có năng suất cao, chống chịu tốt là một ví dụ điển hình của chọn lọc nhân tạo. Sự thích nghi với môi trường và sự phân hóa loài là do chọn lọc tự nhiên. Sự kháng thuốc ở vi khuẩn là kết quả của chọn lọc tự nhiên tác động lên quần thể vi khuẩn.Kết luận Việc con người lai tạo các giống lúa có năng suất cao, chống chịu tốt.

Vi khuẩn có khả năng sinh sản nhanh, đột biến gen xảy ra thường xuyên và chúng có thể trao đổi vật chất di truyền theo chiều ngang, cho phép chúng thích nghi nhanh chóng với nhiều môi trường sống khác nhau dưới tác động của chọn lọc tự nhiên. Các nhóm sinh vật khác cũng tiến hóa và thích nghi, nhưng vi khuẩn thường thể hiện khả năng thích nghi linh hoạt và nhanh chóng hơn trong nhiều điều kiện đa dạng.Kết luận Vi khuẩn.

Theo định luật Hardy-Weinberg, trong một quần thể lớn, giao phối ngẫu nhiên, không có đột biến, không có chọn lọc tự nhiên và không có di - nhập gen, tần số alen và tần số kiểu gen sẽ không thay đổi qua các thế hệ. Điều này có nghĩa là quần thể đang ở trạng thái cân bằng di truyền.Kết luận Không thay đổi.

Sự cách ly sinh sản là yếu tố cuối cùng và quan trọng nhất để phân hóa một loài thành các loài mới. Nó ngăn cản sự giao phối giữa các quần thể, dẫn đến sự tích lũy các đột biến và biến dị theo những hướng khác nhau, cuối cùng hình thành nên các loài mới. Các đáp án còn lại là vai trò của các nhân tố tiến hóa khác hoặc là kết quả chung của tiến hóa.Kết luận Xác lập nên loài mới.

Trong một quần thể vi khuẩn lớn không chịu tác động của chọn lọc tự nhiên hay đột biến, nếu một alen đột biến mới xuất hiện và không có chọn lọc chống lại nó, nó có thể lan truyền trong quần thể thông qua quá trình sinh sản. Tuy nhiên, trong trường hợp này, việc không có chọn lọc chống lại nó có nghĩa là nó không bị loại bỏ. Nếu giả định nó có lợi hoặc trung tính, nó có thể tăng tần số. Nếu có phiêu lưu sinh thái thì có thể giảm. Tuy nhiên, câu hỏi nhấn mạnh không chịu tác động của chọn lọc tự nhiên và sinh sản vô tính (mà ở vi khuẩn thường là phân đôi). Nếu đột biến đó không có hại, nó sẽ được truyền cho thế hệ sau. Trong bối cảnh không có yếu tố loại bỏ, nó có thể tăng dần tần số. Tuy nhiên, cần xem xét kỹ. Xét về bản chất, nếu đột biến đó trung tính, nó sẽ chịu ảnh hưởng của phiêu lưu sinh thái. Nhưng câu hỏi lại nói không chịu tác động của chọn lọc tự nhiên. Nếu đột biến đó có lợi, nó sẽ tăng. Nếu trung tính, nó sẽ biến động ngẫu nhiên. Câu hỏi có thể hơi mơ hồ. Tuy nhiên, nếu hiểu là không có áp lực loại bỏ, thì nó có xu hướng được giữ lại và nhân lên. Trong bối cảnh câu hỏi trắc nghiệm, cần chọn đáp án hợp lý nhất. Nếu đột biến mới xuất hiện, khả năng cao nó có tần số ban đầu rất thấp. Trong quần thể lớn, phiêu lưu sinh thái tác động yếu. Nếu nó không bị chọn lọc bất lợi, nó có thể tăng dần. Đáp án 2 là khi phiêu lưu sinh thái mạnh. Đáp án 3 và 4 không hợp lý nếu có đột biến mới. Đáp án 1 có thể đúng nếu đột biến có lợi, hoặc nếu nó chỉ đơn giản là được sao chép mà không bị loại bỏ. Tuy nhiên, theo lý thuyết, đột biến trung tính trong quần thể lớn sẽ dao động ngẫu nhiên và có thể cố định hoặc mất đi. Nhưng câu hỏi đặt ra là tăng lên nhanh chóng. Điều này ngụ ý có lợi. Ta hãy suy nghĩ lại. Nếu không có chọn lọc, đột biến trung tính sẽ dao động ngẫu nhiên. Nếu có phiêu lưu sinh thái, nó có thể tăng hoặc giảm. Nếu đột biến đó có lợi, nó sẽ tăng. Nếu có hại, nó sẽ giảm. Câu hỏi không nói rõ loại đột biến. Tuy nhiên, sinh sản vô tính và không chịu tác động của chọn lọc gợi ý rằng mọi biến dị mới sẽ được nhân lên. Đáp án 1 là hợp lý nhất nếu xem đột biến mới là không có hại hoặc có lợi. Tuy nhiên, cần cẩn trọng. Nếu xem xét kỹ hơn, đột biến mới có tần số thấp ban đầu sẽ chịu ảnh hưởng của phiêu lưu sinh thái ngay cả trong quần thể lớn, nhưng tác động yếu hơn. Xét các lựa chọn, nếu nó tăng lên nhanh chóng, điều đó ám chỉ nó có lợi hoặc nó được truyền đi mà không bị cản trở. Đáp án 2 nói về phiêu lưu sinh thái làm giảm hoặc mất alen. Đáp án 3 và 4 là duy trì. Xét về bản chất, đột biến mới xuất hiện thường có tần số rất thấp. Trong quần thể lớn, phiêu lưu sinh thái tác động yếu nhưng vẫn tồn tại. Nếu đột biến đó trung tính, nó có thể tăng hoặc giảm. Nếu có lợi thì tăng. Nếu có hại thì giảm. Câu hỏi không nói rõ. Tuy nhiên, nếu chỉ đơn giản là không bị chọn lọc chống lại, thì nó sẽ được nhân lên theo cấp số nhân của sinh sản. Trong vi khuẩn, sinh sản rất nhanh. Do đó, nếu đột biến đó không có hại, nó có thể tăng tần số. Tuy nhiên, để nói nhanh chóng thì cần có lợi thế. Một cách diễn giải khác: nếu đột biến đó là trung tính, nó sẽ biến động ngẫu nhiên. Giả sử câu hỏi ám chỉ đột biến trung tính hoặc có lợi. Trong môi trường vi khuẩn, sự phân đôi liên tục sẽ làm tăng số lượng các cá thể mang đột biến nếu nó không bị đào thải. Do đó, đáp án 1 có vẻ là lựa chọn hợp lý nhất trong bối cảnh này, mặc dù có thể có sự phức tạp về phiêu lưu sinh thái. Ta sẽ chọn đáp án 1 với giả định đột biến đó không bị chọn lọc bất lợi và có thể tăng dần. Tuy nhiên, để chắc chắn, hãy xem xét lại. Phiêu lưu sinh thái (genetic drift) chủ yếu xảy ra trong quần thể nhỏ. Câu hỏi nói kích thước rất lớn. Vậy phiêu lưu sinh thái tác động yếu. Đột biến mới xuất hiện có thể có lợi, trung tính hoặc có hại. Nếu có lợi, nó sẽ tăng tần số. Nếu trung tính, nó dao động ngẫu nhiên. Nếu có hại, nó sẽ giảm. Câu hỏi nói không chịu tác động của chọn lọc tự nhiên. Điều này có thể hiểu là không có chọn lọc chống lại nó, hoặc không có chọn lọc ưu ái nó. Nếu là không có chọn lọc bất lợi, thì nó sẽ được nhân lên. Đáp án 1 nói tăng lên nhanh chóng. Điều này chỉ xảy ra nếu có lợi thế. Nếu nó trung tính, nó sẽ biến động ngẫu nhiên, có thể tăng hoặc giảm tùy thuộc vào may mắn. Tuy nhiên, trong sinh sản vô tính và môi trường ổn định, nếu một đột biến trung tính xuất hiện, nó sẽ được sao chép cùng với gen gốc. Nếu không có yếu tố nào loại bỏ, số lượng cá thể mang đột biến sẽ tăng theo cấp số nhân của sinh sản. Do đó, đáp án 1 là hợp lý nhất.Kết luận Tần số của alen đột biến sẽ tăng lên nhanh chóng do không có chọn lọc chống lại nó.

Trong quần thể có kích thước nhỏ, sự kiện gây chết ngẫu nhiên không liên quan đến kiểu gen (như thiên tai) sẽ làm thay đổi đột ngột tần số alen do sự sống sót không đồng đều của các cá thể. Hiện tượng này được gọi là phiêu lưu sinh thái (genetic drift). Đột biến và di - nhập gen cũng là nhân tố tiến hóa, nhưng phiêu lưu sinh thái có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất trong trường hợp quần thể nhỏ và sự kiện ngẫu nhiên. Chọn lọc tự nhiên tác động dựa trên sự thích nghi.Kết luận Phiêu lưu sinh thái.

Sự thích nghi của các loài sinh vật với môi trường sống, bao gồm cả việc phân hóa thành nhiều dạng khác nhau để khai thác các nguồn tài nguyên khác nhau, là kết quả của chọn lọc tự nhiên. Mỗi nhóm chim đã được chọn lọc tự nhiên ưu hóa cho phù hợp với loại thức ăn và điều kiện sống cụ thể trên đảo. Chọn lọc nhân tạo là do con người tác động. Đột biến cung cấp vật liệu cho tiến hóa nhưng không phải là quá trình định hướng sự phân hóa này. Di - nhập gen có thể làm thay đổi tần số alen nhưng không phải là nguyên nhân chính dẫn đến sự phân hóa thành nhiều loài thích nghi với môi trường khác nhau.Kết luận Chọn lọc tự nhiên.

Thuyết tiến hóa hiện đại coi đột biến gen và biến dị tổ hợp là nguồn nguyên liệu sơ cấp cho tiến hóa, còn chọn lọc tự nhiên là nhân tố định hướng sự tiến hóa. Tuy nhiên, sự biến đổi của các loài được giải thích chủ yếu là do sự tích lũy các biến dị có lợi dưới tác động của chọn lọc tự nhiên, mà nguồn gốc của các biến dị này là đột biến và biến dị tổ hợp. Do đó, sự phát sinh các đột biến gen ngẫu nhiên và tổ hợp lại chúng là cơ sở cho sự biến đổi này.Kết luận Sự phát sinh các đột biến gen ngẫu nhiên và tổ hợp lại chúng qua quá trình sinh sản hữu tính.

Chọn lọc tự nhiên là nhân tố định hướng sự tiến hóa, tích lũy các biến dị có lợi, đào thải các biến dị có hại, làm biến đổi tần số alen theo hướng thích nghi với môi trường. Việc tạo ra các giống mới có mục đích kinh tế cho con người là vai trò của chọn lọc nhân tạo.Kết luận Tạo ra các giống mới có mục đích kinh tế cho con người.

Chọn lọc nhân tạo tập trung vào việc khai thác và nhân lên những đặc điểm mong muốn, dẫn đến việc giảm đa dạng di truyền của các giống vật nuôi, cây trồng so với dạng hoang dã ban đầu. Đồng thời, nó cũng có thể làm tăng sự đồng nhất về kiểu gen đối với những đặc điểm được chọn lọc. Mục tiêu cuối cùng của chọn lọc nhân tạo là tạo ra các giống mới có các đặc điểm khác biệt và có giá trị sử dụng.Kết luận Tất cả các đáp án trên.

Các nhân tố tiến hóa bao gồm đột biến, biến dị tổ hợp, chọn lọc tự nhiên, di - nhập gen và phiêu lưu sinh thái. Giao phối ngẫu nhiên là một hình thức sinh sản, nó không làm thay đổi tần số alen của quần thể mà chỉ làm thay đổi thành phần kiểu gen. Kết luận Giao phối ngẫu nhiên.

Chọn lọc tự nhiên tác động lên kiểu hình và gián tiếp làm biến đổi tần số alen của quần thể. Nó định hướng sự tiến hóa theo hướng thích nghi với môi trường. Nguồn biến dị thứ cấp là đột biến và biến dị tổ hợp. Chọn lọc tự nhiên không nhất thiết loại bỏ hoàn toàn alen có hại, đặc biệt là khi chúng có lợi trong một số điều kiện nhất định hoặc khi chúng ở trạng thái dị hợp tử. Chọn lọc tự nhiên không tạo ra sự đồng nhất về kiểu gen mà duy trì sự đa dạng cần thiết cho sự thích nghi.Kết luận Làm biến đổi tần số alen theo một hướng, tạo nên sự thích nghi.

Di - nhập gen (gene flow) là sự trao đổi vốn gen giữa các quần thể. Khi có di - nhập gen, các alen từ quần thể này được đưa sang quần thể khác, làm tăng sự đa dạng di truyền của quần thể nhận. Giao phối gần làm tăng đồng hợp tử, giảm đa dạng. Chọn lọc tự nhiên có thể làm giảm hoặc tăng đa dạng tùy thuộc vào dạng chọn lọc (ổn định, hướng mới, phân hóa). Phiêu lưu sinh thái thường làm giảm đa dạng di truyền.Kết luận Di - nhập gen.

Chọn lọc tự nhiên là quá trình đào thải những cá thể kém thích nghi và giữ lại những cá thể thích nghi hơn với môi trường. Do đó, nó tác động trực tiếp lên cá thể, làm thay đổi tần số alen trong quần thể theo thời gian.Kết luận Cá thể.