[KNTT] Trắc nghiệm KHTN 8 Bài 44 Hệ sinh thái

Sinh vật tiêu thụ là những sinh vật không thể tự tổng hợp chất hữu cơ mà phải lấy chất hữu cơ có sẵn từ các sinh vật khác (sinh vật sản xuất hoặc sinh vật tiêu thụ khác). Sinh vật sản xuất tự tổng hợp, sinh vật phân giải phân hủy. Sinh vật tiêu thụ có ở cả môi trường nước và trên cạn. Kết luận: Sinh vật tiêu thụ là những sinh vật lấy chất hữu cơ có sẵn từ môi trường.

Quy luật 10% (hoặc hiệu suất truyền năng lượng từ 10-20%) phát biểu rằng chỉ khoảng 10-20% năng lượng từ một bậc dinh dưỡng được chuyển lên bậc dinh dưỡng tiếp theo. Phần lớn năng lượng bị mất đi dưới dạng nhiệt trong quá trình trao đổi chất của sinh vật. Kết luận: Hiệu suất truyền năng lượng giữa các bậc dinh dưỡng thường khoảng 10-20%.

Năng lượng từ ánh sáng mặt trời là nguồn năng lượng sơ cấp cho hầu hết các hệ sinh thái trên Trái Đất. Sinh vật sản xuất sử dụng năng lượng này để thực hiện quang hợp, tạo ra chất hữu cơ. Nước, ôxi và khoáng chất là các yếu tố vô sinh cần thiết cho sự sống nhưng không phải là nguồn năng lượng chính. Kết luận: Ánh sáng mặt trời là yếu tố vô sinh cung cấp năng lượng cho hầu hết các hệ sinh thái.

Trong hệ sinh thái rừng, ví dụ chuỗi thức ăn: Cây sồi (sản xuất) → Sâu ăn lá (tiêu thụ bậc 1) → Chim ăn sâu (tiêu thụ bậc 2) → Cáo ăn chim (tiêu thụ bậc 3) hoặc Đại bàng ăn cáo/chim (tiêu thụ bậc 3 hoặc 4). Nếu Thỏ ăn cỏ, Cáo ăn Thỏ thì Cáo là tiêu thụ bậc 2. Đại bàng ăn Cáo hoặc các động vật ăn thịt khác có thể là tiêu thụ bậc 3 hoặc cao hơn. Giả sử chuỗi Cây → Thỏ → Cáo → Đại bàng thì Đại bàng là tiêu thụ bậc 3. Kết luận: Đại bàng có thể là sinh vật tiêu thụ bậc 3 trong một hệ sinh thái rừng.

Trong môi trường nước ngọt, các loài tảo và thực vật thủy sinh thực hiện quang hợp để sản xuất năng lượng và chất hữu cơ, đóng vai trò là sinh vật sản xuất chính. Cá chép và tôm, cua là sinh vật tiêu thụ. Vi khuẩn hiếu khí có thể là sinh vật phân giải hoặc hô hấp. Kết luận: Tảo và thực vật thủy sinh là sinh vật sản xuất chính trong hệ sinh thái nước ngọt.

Hệ sinh thái sa mạc có đặc điểm là khô hạn và nhiệt độ cao. Cây xương rồng có các đặc điểm thích nghi như lá biến thành gai để giảm thoát hơi nước, thân mọng nước để dự trữ nước. Cá rô phi sống dưới nước, cá heo sống ở biển, chim cánh cụt sống ở vùng lạnh. Kết luận: Cây xương rồng thích nghi tốt nhất với điều kiện khô hạn của sa mạc.

Tầng sinh thái (niche) không chỉ bao gồm môi trường sống vật lý mà còn bao gồm vai trò chức năng của loài trong hệ sinh thái đó, cách loài tương tác với các yếu tố sinh học và phi sinh học, và cách nó sử dụng tài nguyên. Kết luận: Tầng sinh thái đề cập đến vai trò chức năng của một loài trong hệ sinh thái.

Chim sẻ ăn hạt lúa, tức là chim sẻ tiêu thụ cây lúa. Đây là mối quan hệ trong đó một sinh vật (chim sẻ) ăn thịt sinh vật khác (cây lúa), được gọi là quan hệ con mồi - vật săn mồi. Kết luận: Quan hệ giữa chim sẻ ăn hạt lúa và cây lúa là quan hệ con mồi - vật săn mồi.

Đa dạng sinh học cao thường làm tăng sự ổn định và khả năng phục hồi của hệ sinh thái. Khi đa dạng sinh học suy giảm, hệ sinh thái trở nên kém linh hoạt hơn và dễ bị tổn thương trước các tác động như dịch bệnh, thay đổi khí hậu, làm giảm khả năng phục hồi. Kết luận: Sự suy giảm đa dạng sinh học làm giảm khả năng phục hồi của hệ sinh thái.

Sinh vật phân giải, như vi khuẩn và nấm, có vai trò quan trọng trong việc phân hủy xác chết và chất thải hữu cơ, trả lại các chất dinh dưỡng cho môi trường. Cây xanh và tảo là sinh vật sản xuất. Hươu, nai là sinh vật tiêu thụ. Kết luận: Vi khuẩn là sinh vật phân giải.

Trong chuỗi thức ăn này, Cỏ là sinh vật sản xuất. Thỏ ăn Cỏ nên Thỏ là sinh vật tiêu thụ bậc 1. Cáo ăn Thỏ nên Cáo là sinh vật tiêu thụ bậc 2. Kết luận: Cáo là sinh vật tiêu thụ bậc 2.

Quan hệ kí sinh là mối quan hệ giữa hai loài, trong đó một loài (kí sinh) sống nhờ trên cơ thể hoặc trong cơ thể loài khác (vật chủ) và gây hại cho vật chủ. Rận sống trên da chó và hút máu chó, gây hại cho chó, là một ví dụ điển hình của quan hệ kí sinh. Kết luận: Mối quan hệ giữa rận và chó là quan hệ kí sinh.

Trong hệ sinh thái, sinh vật sản xuất là những sinh vật có khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ từ các chất vô cơ, thường là thông qua quang hợp. Thực vật, với khả năng quang hợp, là sinh vật sản xuất chính trong hầu hết các hệ sinh thái trên cạn. Kết luận: Thực vật là sinh vật sản xuất chính trong hầu hết các hệ sinh thái trên cạn.

Yếu tố sinh thái bao gồm các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sinh vật. Các yếu tố này được chia thành hai nhóm: yếu tố vô sinh (như nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng, độ ẩm, đất, nước...) và yếu tố hữu sinh (các sinh vật khác). Đá và sỏi là thành phần của đất, thuộc yếu tố vô sinh nhưng cụm từ đá và sỏi mang tính vật chất cụ thể hơn là một yếu tố môi trường chung chung như nhiệt độ hay ánh sáng. Tuy nhiên, trong ngữ cảnh phân loại, chúng cũng là yếu tố vô sinh. Câu hỏi có thể hơi đánh lừa, nhưng nếu xét theo các yếu tố môi trường chính, đá và sỏi ít mang tính ảnh hưởng trực tiếp và bao trùm như nhiệt độ, mưa, ánh sáng. Tuy nhiên, nếu hiểu yếu tố sinh thái là bất kỳ thành phần nào của môi trường vật lý hoặc sinh học, thì đá sỏi cũng là yếu tố. Xét lại định nghĩa: Yếu tố sinh thái là tất cả các yếu tố môi trường (vô sinh và hữu sinh) tác động lên sinh vật. Đá và sỏi là thành phần của đất, là yếu tố vô sinh. Vậy câu hỏi này có thể có vấn đề. Tuy nhiên, nếu phải chọn cái KHÔNG phải là yếu tố sinh thái, thì có lẽ ý muốn nói đến vật chất trơ, không có tác động sinh học rõ rệt. Nhưng điều này không đúng. Xét lại câu hỏi và các đáp án: Nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng đều là các yếu tố vô sinh quan trọng. Đá và sỏi là thành phần vật chất của môi trường. Cả 4 đều là yếu tố vô sinh của môi trường. Có lẽ câu hỏi muốn hỏi về yếu tố KHÔNG PHẢI là yếu tố môi trường tác động, nhưng điều này sai. Giả sử câu hỏi sai và ý là Yếu tố nào là yếu tố hữu sinh? thì đáp án sẽ là không có. Nếu câu hỏi đúng, thì phải có một yếu tố không phải là yếu tố sinh thái theo một định nghĩa nào đó. Thường thì các yếu tố vật lý, hóa học và sinh học được coi là yếu tố sinh thái. Đá và sỏi là thành phần vật lý. Có lẽ ý câu hỏi là Yếu tố nào là yếu tố vô sinh KHÔNG có tác động trực tiếp đến sự sống của đa số sinh vật ở một hệ sinh thái cụ thể?. Nhưng điều này cũng không chắc chắn. Quay lại định nghĩa cơ bản: Yếu tố sinh thái là các yếu tố của môi trường sống. Nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng, đá, sỏi đều là các yếu tố của môi trường sống. Tuy nhiên, trong các lựa chọn, đá và sỏi có thể được coi là một phần của môi trường vật chất chung, trong khi 3 yếu tố kia là các điều kiện khí hậu/vật lý có tác động trực tiếp hơn đến các quá trình sinh học. Giả sử câu hỏi ý muốn hỏi về tác nhân sinh thái (biotic factors) và tác nhân phi sinh thái (abiotic factors). Nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng là abiotic. Đá và sỏi cũng là abiotic. Có thể câu hỏi muốn phân biệt giữa điều kiện môi trường và vật liệu cấu tạo môi trường. Tuy nhiên, cách diễn đạt không rõ ràng. Trong các lựa chọn, đá và sỏi là vật chất cấu thành nên môi trường vật lý, nhưng không phải là một điều kiện như nhiệt độ hay ánh sáng. Nếu xét theo cách phân loại rộng, cả 4 đều là yếu tố sinh thái (vô sinh). Tuy nhiên, nếu buộc phải chọn một cái không phải, có thể đá và sỏi được coi là nền tảng vật chất hơn là điều kiện tác động. Tuy nhiên, điều này rất tùy tiện. Nếu xem xét các sách giáo khoa, các yếu tố môi trường thường được liệt kê bao gồm cả các yếu tố vật lý (nhiệt độ, ánh sáng, nước, không khí, đất...) và yếu tố sinh học. Đất bao gồm đá, khoáng chất. Vậy đá và sỏi là yếu tố vô sinh. Có lẽ ý của câu hỏi là phân biệt giữa các yếu tố khí hậu và các yếu tố địa chất/đất đai. Nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng là khí hậu. Đá và sỏi là địa chất/đất đai. Cả hai đều là yếu tố vô sinh. Tuy nhiên, nếu xét về mặt trực tiếp ảnh hưởng đến sinh vật, các yếu tố khí hậu thường được nhấn mạnh hơn. Giả sử câu hỏi có sai sót trong cách diễn đạt và ý muốn hỏi về tác động của các yếu tố vô sinh. Trong trường hợp này, cả 4 đều có tác động. Tuy nhiên, để chọn một đáp án, cần tìm điểm khác biệt. Có thể đá và sỏi là vật liệu còn các cái kia là điều kiện. Nhưng vật liệu cũng là yếu tố sinh thái. Xét lại: Yếu tố sinh thái là các yếu tố môi trường (vô sinh và hữu sinh) có ảnh hưởng đến sinh vật. Nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng là các yếu tố vô sinh. Đá và sỏi là thành phần của đất, cũng là yếu tố vô sinh. Có lẽ câu hỏi sai hoặc có ý đồ khác. Tuy nhiên, nếu nhìn vào cấu trúc câu hỏi Yếu tố nào sau đây KHÔNG phải là yếu tố sinh thái?, và các đáp án đều là yếu tố vô sinh, thì có thể câu hỏi đang ám chỉ một cách phân loại đặc biệt hoặc có một khái niệm trừu tượng hơn. Tuy nhiên, trong kiến thức phổ thông về hệ sinh thái, cả 4 đều là yếu tố vô sinh của môi trường. Nếu phải chọn cái ít sinh thái nhất, thì có thể là đá và sỏi vì chúng ít thay đổi và ít tác động trực tiếp đến sinh lý của sinh vật hơn so với nhiệt độ hay ánh sáng. Tuy nhiên, đất (bao gồm đá và sỏi) lại là môi trường sống của nhiều sinh vật. Tôi sẽ chọn đáp án 4 với giả định rằng câu hỏi đang cố gắng phân biệt giữa điều kiện môi trường (nhiệt độ, mưa, ánh sáng) và thành phần vật chất của môi trường (đá, sỏi). Kết luận: Đá và sỏi ít được coi là yếu tố sinh thái theo nghĩa điều kiện môi trường so với nhiệt độ, lượng mưa, ánh sáng.

Chuỗi thức ăn mô tả sự chuyển giao năng lượng giữa các sinh vật. Sinh vật sản xuất (như thực vật) là cấp dinh dưỡng đầu tiên. Sinh vật tiêu thụ bậc 1 (thường là động vật ăn cỏ) ăn sinh vật sản xuất. Sinh vật tiêu thụ bậc 2 ăn sinh vật tiêu thụ bậc 1, và cứ thế tiếp tục. Kết luận: Sinh vật tiêu thụ bậc 1 ăn sinh vật sản xuất.