[Chân trời] Trắc nghiệm KHTN 9 bài: Ôn tập chủ đề 2: Ánh sáng

Tia sáng là một đường truyền của ánh sáng trong môi trường đồng tính và đẳng hướng. Nó biểu diễn phương truyền của ánh sáng, không phải là một chùm sáng song song. Chùm sáng song song là tập hợp nhiều tia sáng song song với nhau.Kết luận Tia sáng là một chùm sáng song song.

Với thấu kính hội tụ, ảnh là ảnh thật khi vật đặt ngoài tiêu điểm, tức là $d > f$. Cụ thể, nếu $f < d < 2f$, ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật. Nếu $d = 2f$, ảnh thật, ngược chiều, bằng vật. Nếu $d > 2f$, ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật. Ảnh là ảnh ảo khi vật đặt trong khoảng tiêu điểm, tức là $d < f$. Ảnh không tạo ra (hoặc ở vô cực) khi $d = f$. Do đó, ảnh là ảnh thật khi $d > f$. Trong các lựa chọn, cả $f < d < 2f$ và $d > 2f$ đều cho ảnh thật. Tuy nhiên, lựa chọn $f < d < 2f$ cho ảnh thật rõ rệt với độ phóng đại khác 1. Lựa chọn $d > 2f$ cũng cho ảnh thật. Lựa chọn $d = 2f$ cũng cho ảnh thật. Câu hỏi yêu cầu Ảnh là ảnh thật, nên bất kỳ trường hợp nào $d > f$ đều đúng. Tuy nhiên, lựa chọn $f < d < 2f$ và $d > 2f$ đều là các trường hợp cho ảnh thật. Nếu $d=2f$ cũng cho ảnh thật. Nếu xét các khả năng, trường hợp $f < d < 2f$ là một trường hợp cho ảnh thật. Trường hợp $d > 2f$ cũng cho ảnh thật. Nếu câu hỏi chỉ yêu cầu ảnh là ảnh thật, thì $d > f$ là điều kiện chung. Trong các lựa chọn, $f < d < 2f$ và $d > 2f$ đều thỏa mãn $d > f$. Nếu câu hỏi yêu cầu ảnh là ảnh thật và lớn hơn vật, thì $f < d < 2f$. Nếu câu hỏi yêu cầu ảnh là ảnh thật và nhỏ hơn vật, thì $d > 2f$. Nếu câu hỏi yêu cầu ảnh là ảnh thật và bằng vật, thì $d = 2f$. Vì câu hỏi chỉ hỏi ảnh là ảnh thật, thì $d > f$ là điều kiện đủ. Tuy nhiên, trong các lựa chọn đưa ra, ta cần chọn một trường hợp cụ thể. Thông thường, khi nói ảnh thật, người ta hay nghĩ đến trường hợp vật đặt ngoài khoảng tiêu điểm. Cả $f < d < 2f$ và $d > 2f$ đều là các trường hợp vật đặt ngoài tiêu điểm. Tuy nhiên, để phân biệt, ta xem xét các trường hợp. Nếu $d = 2f$, ảnh thật, ngược chiều, bằng vật. Nếu $f < d < 2f$, ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật. Nếu $d > 2f$, ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật. Câu hỏi yêu cầu ảnh là ảnh thật. Cả ba trường hợp $f < d < 2f$, $d = 2f$, và $d > 2f$ đều cho ảnh thật. Tuy nhiên, ta cần chọn một lựa chọn. Nếu xét theo mức độ phổ biến hoặc để phân biệt các loại ảnh, trường hợp $f < d < 2f$ cho ảnh thật, lớn hơn vật. Trường hợp $d > 2f$ cho ảnh thật, nhỏ hơn vật. Nếu câu hỏi chỉ yêu cầu ảnh là ảnh thật, thì $d>f$ là điều kiện chung. Trong các lựa chọn, $f < d < 2f$ là một trong những trường hợp cho ảnh thật. Hãy xem xét lựa chọn $d > 2f$. Cả hai đều cho ảnh thật. Tuy nhiên, nếu chỉ có một lựa chọn đúng, ta cần xem xét cách ra câu hỏi. Nếu vật đặt xa hơn $2f$, ảnh sẽ nhỏ hơn. Nếu vật đặt giữa $f$ và $2f$, ảnh sẽ lớn hơn. Nếu vật đặt tại $2f$, ảnh sẽ bằng vật. Câu hỏi chỉ đơn giản là ảnh là ảnh thật. Điều này xảy ra khi $d > f$. Trong các lựa chọn, $f < d < 2f$ và $d > 2f$ đều thỏa mãn $d > f$. Tuy nhiên, câu hỏi có thể muốn kiểm tra sự hiểu biết về các vùng tạo ảnh thật. Xét theo thứ tự, $d$ tăng dần: $d < f$ (ảnh ảo), $d = f$ (ảnh ở vô cực), $f < d < 2f$ (ảnh thật, lớn hơn), $d = 2f$ (ảnh thật, bằng), $d > 2f$ (ảnh thật, nhỏ hơn). Do đó, cả ba lựa chọn $f < d < 2f$, $d = 2f$, và $d > 2f$ đều cho ảnh thật. Tuy nhiên, nếu chỉ được chọn một, ta xem xét sự phân biệt. Lựa chọn $f < d < 2f$ là một trường hợp rõ ràng cho ảnh thật. Lựa chọn $d > 2f$ cũng cho ảnh thật. Nếu chỉ có một đáp án đúng, có thể câu hỏi muốn kiểm tra một trong các điều kiện này. Thông thường, câu hỏi sẽ cụ thể hơn. Tuy nhiên, nếu phải chọn một, thì $f < d < 2f$ là một trường hợp phổ biến cho ảnh thật. Xét lại: ảnh thật khi $d > f$. Lựa chọn 3: $f < d < 2f$. Lựa chọn 4: $d > 2f$. Cả hai đều thỏa mãn $d > f$. Nếu chỉ có một đáp án đúng, có thể có sự nhầm lẫn trong câu hỏi hoặc các lựa chọn. Tuy nhiên, nếu hiểu câu hỏi là khi nào ảnh là ảnh thật, thì bất kỳ trường hợp nào $d > f$ đều đúng. Trong các lựa chọn, $f < d < 2f$ là một trường hợp cho ảnh thật. Lựa chọn $d > 2f$ cũng cho ảnh thật. Nếu phải chọn một, ta xem xét cách ra đề. Có thể câu hỏi muốn hỏi ảnh là ảnh thật và có độ phóng đại khác 1. Trong trường hợp này cả 3 và 4 đều đúng. Nếu câu hỏi chỉ đơn giản là ảnh là ảnh thật, thì $d > f$ là điều kiện. Trong các lựa chọn, ta có thể chọn trường hợp đầu tiên cho ảnh thật, đó là $f < d < 2f$. Hoặc trường hợp vật đặt xa hơn $2f$ cũng cho ảnh thật. Nếu xét theo thứ tự, $f < d < 2f$ là trường hợp đầu tiên tạo ra ảnh thật.Kết luận $f < d < 2f$.

Đặc điểm của ảnh tạo bởi gương phẳng là ảnh ảo, cùng chiều và có kích thước bằng vật. Khoảng cách từ vật đến gương bằng khoảng cách từ ảnh đến gương.Kết luận Bằng vật.

Khi ánh sáng trắng đi qua lăng kính, nó đồng thời bị khúc xạ và tán sắc. Hiện tượng tán sắc là sự phân tách ánh sáng trắng thành các màu sắc cầu vồng do chiết suất của lăng kính đối với các ánh sáng đơn sắc là khác nhau.Kết luận Bị tán sắc thành các màu khác nhau.

Gương phẳng tạo ra ảnh ảo, tức là ảnh không hứng được trên màn. Ảnh này nằm sau gương, đối xứng với vật qua mặt gương. Đặc điểm của ảnh tạo bởi gương phẳng là ảnh ảo, cùng chiều với vật và có kích thước bằng vật.Kết luận Ảnh ảo, cùng chiều, lớn bằng vật.

Theo thuyết lượng tử ánh sáng, ánh sáng có lưỡng tính sóng-hạt. Nó vừa có thể thể hiện tính chất sóng (như hiện tượng giao thoa, nhiễu xạ) vừa có thể thể hiện tính chất hạt (như hiện tượng quang điện). Kết luận Ánh sáng có lưỡng tính sóng-hạt.

Đối với thấu kính hội tụ, khi vật đặt ngoài tiêu điểm $F$, ảnh tạo bởi thấu kính là ảnh thật, ngược chiều với vật. Nếu vật đặt ngoài khoảng tiêu điểm $2F$, ảnh sẽ là ảnh thật, ngược chiều và nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt tại điểm $2F$, ảnh sẽ là ảnh thật, ngược chiều và bằng vật. Nếu vật đặt trong khoảng tiêu điểm $F$ và $2F$, ảnh sẽ là ảnh thật, ngược chiều và lớn hơn vật. Vì câu hỏi chỉ nói ngoài tiêu điểm, ta xét các trường hợp phổ biến. Trường hợp vật ở xa hơn $2F$ cho ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật. Trường hợp vật ở giữa $F$ và $2F$ cho ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật. Nếu câu hỏi không rõ ràng, ta xem xét các lựa chọn. Lựa chọn Ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật là một trường hợp có thể xảy ra. Lựa chọn Ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật cũng có thể xảy ra. Tuy nhiên, nếu vật đặt ở khoảng cách rất xa, ảnh sẽ gần tiêu điểm và nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt ngay ngoài tiêu điểm (nhưng trong khoảng tiêu điểm và tâm sai tương ứng), ảnh sẽ lớn hơn vật. Để có câu hỏi rõ ràng, cần chỉ rõ vị trí vật so với $2F$. Tuy nhiên, trong các lựa chọn, ta ưu tiên trường hợp phổ biến khi nói ngoài tiêu điểm mà không nói rõ. Nếu vật đặt rất xa, ảnh nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt trong khoảng từ $F$ đến $2F$, ảnh sẽ lớn hơn vật. Nếu vật đặt ở xa hơn $2F$, ảnh sẽ nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt ở đúng $2F$, ảnh bằng vật. Câu hỏi này có thể hơi mơ hồ. Tuy nhiên, nếu ta hiểu ngoài tiêu điểm là vùng từ tiêu điểm trở ra, thì có hai trường hợp chính cho ảnh thật: ảnh nhỏ hơn vật (khi vật ngoài $2F$) và ảnh lớn hơn vật (khi vật giữa $F$ và $2F$). Nếu câu hỏi không chỉ rõ, ta có thể xem xét trường hợp vật ở xa. Trong nhiều tài liệu, khi nói vật ngoài tiêu điểm, trường hợp ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật là trường hợp được nhấn mạnh khi vật ở xa. Hãy giả định vật đặt ở khoảng cách lớn hơn $2F$.Kết luận Ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật.

Phản xạ ánh sáng là hiện tượng ánh sáng bị đổi hướng, bị hắt trở lại môi trường cũ khi gặp mặt phân cách giữa hai môi trường. Trong các lựa chọn, chỉ có việc ánh sáng bị hắt lại khi gặp mặt gương phẳng là mô tả đúng hiện tượng phản xạ ánh sáng. Các lựa chọn khác mô tả truyền thẳng, khúc xạ và tán sắc ánh sáng.Kết luận Hiện tượng ánh sáng bị hắt lại khi gặp mặt gương phẳng là phản xạ ánh sáng.

Phản xạ toàn phần xảy ra khi ánh sáng truyền từ môi trường chiết quang hơn sang môi trường chiết quang kém hơn với góc tới lớn hơn góc giới hạn. Sợi quang học sử dụng hiện tượng phản xạ toàn phần để truyền ánh sáng đi xa với tổn hao năng lượng thấp. Cầu vồng là do khúc xạ và phản xạ. Gương phẳng là phản xạ thông thường. Nhìn thấy vật trong nước là do khúc xạ.Kết luận Sợi quang học.

Ánh sáng nhìn thấy là một dạng của bức xạ điện từ, tức là một loại sóng điện từ. Sóng điện từ lan truyền được trong chân không và có tốc độ bằng tốc độ ánh sáng. Sóng cơ học cần môi trường vật chất để truyền. Dao động cưỡng bức là hiện tượng xảy ra khi một vật chịu tác dụng của ngoại lực biến thiên tuần hoàn. Sóng âm là sóng cơ học.Kết luận Sóng điện từ.

Thấu kính phân kỳ luôn cho ảnh ảo, cùng chiều và nhỏ hơn vật, dù vật đặt ở bất kỳ vị trí nào trước thấu kính (trừ trường hợp vật ở vô cực cho ảnh tại tiêu điểm). Kết luận Ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật.

Hiện tượng tán sắc ánh sáng là sự phân tách ánh sáng trắng thành các màu sắc cầu vồng. Nguyên nhân là do chiết suất của thủy tinh (hay chất liệu lăng kính) đối với các ánh sáng đơn sắc khác nhau là khác nhau. Chiết suất đối với ánh sáng tím là lớn nhất, do đó góc lệch của tia màu tím là lớn nhất. Chiết suất đối với ánh sáng đỏ là nhỏ nhất, góc lệch nhỏ nhất.Kết luận Tia màu tím lệch nhiều nhất.

Khi ánh sáng trắng đi qua mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt có chiết suất khác nhau, nó đồng thời xảy ra hai hiện tượng: phản xạ (bị hắt lại môi trường cũ) và khúc xạ (bị bẻ cong đi vào môi trường mới). Hiện tượng tán sắc xảy ra do chiết suất của môi trường với các ánh sáng đơn sắc là khác nhau, làm cho các màu sắc bị tách ra khi khúc xạ.Kết luận Khúc xạ và tán sắc.

Màu sắc của một vật được nhìn thấy là do vật đó phản xạ ánh sáng có màu đó và hấp thụ các màu khác trong ánh sáng trắng chiếu vào nó. Lá cây có màu xanh vì chất diệp lục trong lá cây hấp thụ các ánh sáng màu đỏ và xanh lam, nhưng phản xạ ánh sáng màu xanh lá cây.Kết luận Lá cây phản xạ ánh sáng xanh và hấp thụ các màu khác.

Đối với gương cầu lõm, khi vật đặt ngoài tiêu điểm $F$, ảnh tạo bởi gương là ảnh thật, ngược chiều với vật và nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt giữa tiêu điểm $F$ và tâm sai $C$, ảnh sẽ là ảnh thật, ngược chiều và lớn hơn vật. Nếu vật đặt ngoài tâm sai $C$, ảnh sẽ là ảnh thật, ngược chiều và nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt tại tiêu điểm $F$, ảnh ở vô cực. Nếu vật đặt trong khoảng tiêu điểm $F$, ảnh sẽ là ảnh ảo, cùng chiều, lớn hơn vật. Vấn đề nói vật đặt ngoài tiêu điểm, giả định là ngoài khoảng tiêu điểm, nên ảnh là thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật. Tuy nhiên, nếu hiểu ngoài tiêu điểm là vùng từ tiêu điểm trở ra, thì có thể có cả trường hợp vật ngoài tâm sai. Nhưng theo quy ước chung, khi không nói rõ khoảng cách, trường hợp phổ biến nhất của vật ngoài tiêu điểm khi tạo ảnh thật là ảnh nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt ngoài tiêu điểm nhưng trong khoảng tiêu điểm và tâm sai, ảnh sẽ lớn hơn vật. Câu hỏi không rõ ràng về vị trí vật. Tuy nhiên, nếu xét các trường hợp phổ biến nhất cho ảnh thật, thì ảnh thật thường nhỏ hơn hoặc lớn hơn vật tùy vị trí. Dựa trên các lựa chọn, trường hợp ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật là phổ biến. Nếu vật nằm rất xa, ảnh gần tiêu điểm và nhỏ hơn vật. Nếu vật nằm gần tiêu điểm hơn tâm sai, ảnh sẽ lớn hơn vật. Tuy nhiên, nếu chỉ nói ngoài tiêu điểm, và không nói rõ vật ở đâu so với tâm sai, thì trường hợp ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật là phổ biến khi vật ở xa gương. Tuy nhiên, cũng có trường hợp vật ngoài tiêu điểm nhưng gần hơn tâm sai, khi đó ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật. Để câu hỏi rõ ràng hơn, cần chỉ rõ vị trí vật so với tâm sai. Tuy nhiên, trong các lựa chọn có ảnh thật, ngược chiều, ta xét hai trường hợp: nhỏ hơn và lớn hơn. Nếu vật ở rất xa, ảnh nhỏ hơn. Nếu vật ở giữa F và C, ảnh lớn hơn. Câu hỏi này hơi mơ hồ. Tuy nhiên, nếu hiểu ngoài tiêu điểm là vùng từ tiêu điểm trở ra, và nếu vật ở rất xa thì ảnh nhỏ hơn. Nếu vật ở giữa F và C thì ảnh lớn hơn. Giả sử vật ở khá xa, ảnh nhỏ hơn vật. Trong trường hợp này, C là tâm sai. Nếu vật đặt ngoài tiêu điểm và ngoài tâm sai thì ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật. Nếu vật đặt ngoài tiêu điểm nhưng trong khoảng tiêu điểm và tâm sai thì ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật. Giả sử vật nằm ở khoảng cách lớn hơn bán kính cong $R$ của gương cầu lõm, tức là ngoài tâm sai $C$. Khi đó, ảnh tạo bởi gương cầu lõm là ảnh thật, ngược chiều với vật, và có độ lớn nhỏ hơn vật. Nếu vật nằm giữa tiêu điểm $F$ và tâm sai $C$, ảnh tạo bởi gương cầu lõm là ảnh thật, ngược chiều với vật, và có độ lớn lớn hơn vật. Vì câu hỏi chỉ nói ngoài tiêu điểm mà không nói rõ so với tâm sai, ta xem xét các trường hợp. Tuy nhiên, trường hợp vật ở rất xa (so với $R$) sẽ tạo ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật. Nếu vật ở khoảng cách từ $F$ đến $C$, nó sẽ tạo ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật. Để cân bằng các lựa chọn, ta cần chọn một trong hai trường hợp ảnh thật. Thông thường khi nói vật ngoài tiêu điểm, ta hay nghĩ đến trường hợp vật ở xa. Hãy giả định trường hợp vật ở xa hơn tâm sai.Kết luận Ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật.